Bộ Khoa học và Công nghệ vừa ban hành văn bản số 562/BKHCN-VCL hướng dẫn nội dung làm rõ định nghĩa, nội hàm, lượng hoá các khái niệm mới trong Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.
Ảnh minh hoạ
Đây là bước đi đầu tiên có ý nghĩa quyết định nhằm cụ thể hóa Nghị quyết, tạo cơ sở cho việc xây dựng kế hoạch hành động phù hợp với điều kiện của từng địa phương.
Chuyển đổi số đang tạo ra những thay đổi sâu rộng trong mọi lĩnh vực của đời sống kinh tế - xã hội. Trong đó, bản sao số của thành phố (Digital Twin) là một công cụ chiến lược quan trọng, giúp các đô thị hiện đại tái hiện mô hình vận hành trong không gian số. Với sự kết nối liên tục giữa hạ tầng, con người và môi trường thông qua dữ liệu thời gian thực từ cảm biến IoT, camera, hệ thống định vị và cơ sở dữ liệu, bản sao số không chỉ mô phỏng chính xác hiện trạng mà còn cho phép dự báo, thử nghiệm các kịch bản phát triển như tăng dân số, ngập úng hay ùn tắc giao thông. Qua đó, chính quyền có thể đưa ra quyết định dựa trên dữ liệu, tối ưu hóa tài nguyên, tăng cường tương tác với người dân và cải thiện chất lượng quản trị đô thị.
Để những giải pháp công nghệ phát huy hiệu quả, việc tăng cường năng lực cạnh tranh số quốc gia là điều kiện tiên quyết. Đây là khả năng của một quốc gia trong việc ứng dụng và phát triển công nghệ số nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh tổng thể. Theo Trung tâm Cạnh tranh Thế giới (2024), năng lực này được đo lường thông qua ba trụ cột: kiến thức (phát triển nguồn nhân lực số), công nghệ (mức độ sẵn sàng của hạ tầng và thể chế) và khả năng sẵn sàng cho tương lai (mức độ thích ứng với công nghệ mới). Những trụ cột này phản ánh toàn diện mức độ tiếp cận và khai thác công nghệ số trong nền kinh tế, chính phủ và xã hội.
Một trong những yếu tố then chốt trong công cuộc chuyển đổi số đó chính là phát triển nền kinh tế dữ liệu. Nền kinh tế này bao gồm các hoạt động tạo, thu thập, lưu trữ, xử lý và khai thác dữ liệu, mang lại giá trị trực tiếp (từ giao dịch dữ liệu, phần mềm, dịch vụ phân tích), giá trị gián tiếp (thông qua hiệu quả, đổi mới trong các ngành như y tế, vận tải, sản xuất), và giá trị xã hội (cải thiện dịch vụ công, bảo vệ môi trường). Trong khi Liên minh châu Âu đã xây dựng các hệ thống đo lường kinh tế dữ liệu bài bản, Việt Nam đang từng bước nghiên cứu, xây dựng và thử nghiệm phương pháp đo lường phù hợp, hướng tới đánh giá được toàn diện vai trò và giá trị của dữ liệu trong nền kinh tế.
Đồng hành với đó là yêu cầu tăng cường học tập số trong toàn xã hội, đặc biệt là học tập kỹ năng số. Văn bản nêu rõ đây là quá trình tiếp thu và phát triển các kỹ năng sử dụng công nghệ số một cách hiệu quả, an toàn và có trách nhiệm. Học tập số bao gồm các nội dung từ kỹ năng cơ bản (sử dụng thiết bị, phần mềm, tìm kiếm thông tin, giao tiếp số) đến kỹ năng nâng cao như sáng tạo nội dung số, đảm bảo an toàn mạng, giải quyết vấn đề số, và khả năng học tập suốt đời, thích ứng với công nghệ mới như AI, blockchain. Việc đo lường hiệu quả học tập số hiện nay được thực hiện thông qua tỷ lệ người dân tiếp cận chương trình đào tạo, hoàn thành khóa học và có kỹ năng công nghệ thông tin cơ bản.
Trên nền tảng đó, năng lực số trở thành kỹ năng thiết yếu cho mọi cá nhân, tổ chức. Đây là khả năng sử dụng công nghệ số để giải quyết nhiệm vụ thực tiễn, tùy từng đối tượng, năng lực số có nội hàm khác nhau. Ví dụ, năng lực số của người học theo Thông tư số 02/2025/TT-BGDĐT bao gồm sáu miền thành phần như khai thác dữ liệu, giao tiếp số, sáng tạo nội dung, an toàn, giải quyết vấn đề và ứng dụng AI. Các khung năng lực số được xây dựng, lượng hóa thành các tiêu chí, mức độ nhằm đánh giá kết quả và định hướng phát triển kỹ năng số phù hợp với từng nhóm người dùng.
Cuối cùng, để đảm bảo chuyển đổi số thực sự trở thành động lực phát triển bền vững, Việt Nam cần xây dựng lực lượng doanh nghiệp công nghệ số ngang tầm thế giới. Đây là những doanh nghiệp có năng lực nghiên cứu, làm chủ công nghệ lõi, công nghệ chiến lược, sở hữu sáng chế, sản phẩm số cạnh tranh toàn cầu, quy mô tương đương các doanh nghiệp lớn ở các nước tiên tiến, và có hệ sinh thái sản xuất, kinh doanh bền vững trong và ngoài nước. Hiện nay, Bộ Khoa học và Công nghệ đang xây dựng Bộ tiêu chí xác định nhóm doanh nghiệp để trình Thủ tướng Chính phủ, làm cơ sở thúc đẩy hình thành đội ngũ doanh nghiệp công nghệ số Việt Nam có sức ảnh hưởng toàn cầu, nhân tố quyết định để Việt Nam chuyển mình thành quốc gia số trong tương lai gần.
Việc làm rõ và lượng hoá các khái niệm mới trong Nghị quyết 57-NQ/TW không chỉ là bước đi mang tính định hướng, mà còn là nền tảng quan trọng để thống nhất nhận thức, tạo sự đồng thuận trong tổ chức thực hiện. Từ bản sao số đô thị, năng lực cạnh tranh số quốc gia, đến nền kinh tế dữ liệu và năng lực số của mỗi cá nhân tất cả đều là những yếu tố cấu thành chuyển đổi số toàn diện. Để hiện thực hóa tầm nhìn quốc gia số, cần sự vào cuộc mạnh mẽ và đồng bộ của cả hệ thống chính trị, sự chủ động sáng tạo của doanh nghiệp và sự tham gia tích cực của người dân. Chỉ khi từng địa phương, từng ngành và từng người dân cùng nâng cao năng lực số, Việt Nam mới có thể tận dụng hiệu quả các cơ hội của thời đại số, khẳng định vị thế trên bản đồ đổi mới sáng tạo toàn cầu.
Xem chi tiết tại đây: Tải về