Cây khoai tây (Solanum Tuberosum L) là cây lương thực của nhiều nước Châu Âu và là cây lương thực chủ yếu ở một số nước trên thế giới (Đường Hồng Dật, 2005). Củ khoai tây chiếm 20% lượng chất khô, trong đó có 80 – 85% là tinh bột, 3-5% là protein và một số Vitamin khác (Nguyễn Văn Thắng và CS, 1996). Nếu so sánh về năng suất chất khô trên một đơn vị trồng trọt thì khoai tây cao hơn lúa mì 3 lần, cao hơn lúa nước 1,3 lần và cao hơn ngô 2,2 lần (Leviel, 1986).

Khoai tây là cây lương thực, thực phẩm ngắn ngày, có giá trị dinh dưỡng cao, có khả năng trồng được ở nhiều vùng trong nước. Cây khoai tây đã được đưa vào trồng khá phổ biến tại tỉnh lào Cai, tuy nhiên việc phát triển diện tích trồng khoai tây ở tỉnh ta còn nhiều hạn chế về giống, kỹ thuật trồng trọt …Đặc biệt là bộ giống khoai tây còn ít, củ giống khoai tây không đảm bảo chất lượng làm cho năng suất và hiệu quả sản xuất còn rất thấp.

Với mục tiêu ứng dụng thành công công nghệ sản xuất giống khoai tây nhằm chủ động nguồn giống khoai tây có chất lượng cao tại chỗ góp phần tăng năng suất, chất lượng, sản lượng và hiệu quả kinh tế trong sản xuất khoai tây tại Lào Cai. Năm 2012, Bộ Khoa học & Công nghệ phê duyệt dự án “Ứng dụng kỹ thuật xây dựng mô hình sản xuất và bảo quản khoai tây giống tại tỉnh Lào Cai” thuộc chương trình “Xây dựng mô hình ứng dụng và chuyển giao khoa học và công nghệ phục vụ phát triển kinh tế xã hội nông thôn và miền núi giai đoạn từ nay đến năm 2015”, do Trung tâm giống Nông lâm nghiệp tỉnh Lào Cai chủ trì thực hiện và cơ quan chuyển giao công nghệ là Viện Sinh học Nông nghiệp - Trường Đại học Nông nghiệp Hà Nội.

Qua 3 năm thực hiện, dự án đã đem lại những kết quả cụ thể như sau:

Đã chuyển giao thành công các quy trình công nghệ (6 công nghệ) sản xuất khoai tây giống sạch bệnh bằng phương pháp nuôi cấy mô tế bào về đến tận cơ sở. Góp phần tạo thế chủ động trong sản xuất khoai tây giống sạch bệnh cho địa phương.

Đã đào tạo được đội ngũ cán bộ khoa học và kỹ thuật viên cơ sở năm bắt được các công nghệ, các quy trình về sản xuất khoai tây, có khả năng hướng dẫn cho mọi người trong cộng đồng thực hiện. Thông qua việc tập huấn, nông dân đã nâng cao hiểu biết, nắm chắc kỹ thuật, áp dụng thành thạo trong việc sản xuất khoai tây.

Đã xây dựng thành công các mô hình: Nhân giống khoai tây cấp siêu nguyên chủng (3 ha), nhân giống khoai tây cấp nguyên chủng (30 ha), xây dựng 2 kho lạnh bảo quản giống khoai tây, xây dựng mô hình sản xuất giống khoai tây xác nhận với quy mô 100 ha. Các mô hình sản xuất khoai tây giống cấp siêu nguyên chủng và nguyên chủng được thực hiện trên cơ sở tuân thủ nghiêm ngặt các quy trình kỹ thuật từ khâu trồng, chăm sóc, thanh lọc đồng ruộng đến thu hoạch.

Kết quả sản xuất giống khoai tây cấp siêu nguyên chủng (giống Atlantic). Ruộng giống được thực hiện trong nhà lưới đảm bảo chắn côn trùng, ở vùng đất cát pha, thịt nhẹ phù sa, chủ động tưới tiêu, đảm bảo điều kiện cách ly. Ruộng giống sinh trưởng phát triển tốt, sạch sâu bệnh. Trung bình số củ thu hoạch từ 8-10 củ/cây. Số lượng củ giống thu được là 804.500 củ để đưa vào bảo quản lạnh. Sau bảo quản kho lạnh, củ giống có chất lượng tốt đạt tiêu chuẩn cấp nguyên chủng vụ Đông Xuân các năm tiếp theo.

Kết quả sản xuất giống khoai tây Atlantic cấp nguyên chủng: Atlantic có thời gian sinh trưởng ngắn 90 ngày, sinh trưởng mạnh đạt mức che phủ 100% khoảng 45-50 ngày sau trồng, thời gian xuống dây 75-80 ngày, số thân chính trung bình 2,2 thân/khóm; tạo củ sớm, số lượng củ trung bình 5,7 củ/cây, trọng lượng củ trung bình khoảng 17-25 gr, củ đồng đều, mắt củ nông, củ có hình tròn, vỏ củ màu vàng nhạt, thịt củ màu trắng. Khi chín đủ có hàm lượng chất khô cao, đạt 22,5-23%; Atlantic là giống có tiềm năng năng suất cao, số khóm trồng 10 khóm/m², số khóm còn lại thực tế 9 khóm/m², năng suất thực tế trên 10 tấn/ha, tỷ lệ củ làm giống đạt 70%.

Một số hình ảnh cửa dự án:

Đã xây dựng được 2 kho lạnh bảo quản giống khoai tây theo quy trình công nghệ. Hiện nay, 2 kho đã đi vào sử dụng, đang bảo quản lượng giống khoai tây sạch bệnh cấp siêu nguyên chủng và nguyên chủng phục vụ công tác sản xuất giống khoai tây củ tỉnh, mỗi kho có công suất chứa 35 tấn củ giống, chất lượng tốt, đảm bảo yêu cầu, tiêu chuẩn dự án đề ra. Công nghệ bảo quản lạnh khoai tây giống là công nghệ có ưu điểm vượt trội so với các phương pháp bảo quản truyền thống trước đây. Khoai tây giống được bảo quản trong kho lạnh ở nhiệt độ 4⁰C luôn giữ cho khoai tây ở trong tình trạng tiềm sinh, hô hấp ở mức tối thiểu, kìm hãm nảy mầm, củ giống tươi nguyên, mầm trẻ sinh lý. Khi trồng cây sinh trưởng phát triển rất khỏe, năng suất tăng hơn so với củ giống để tán xạ từ 15-20%, tỷ lệ củ to nhiều hơn.

Kết quả mô hình khoai tây cấp xác nhận: Mô hình 1: Khoai tây Xuân + Lúa mùa vùng cao. Đây là mô hình thí điểm trồng trên đất lúa 1 vụ, để rút ngắn thời gian bảo quản giống cho vụ Hè thu và vụ Đông năm sau; Mô hình 2: Lúa Xuân + lúa mùa + khoai tây Đông. Đây là mô hình về thời vụ đại trà cây khoai tây vụ Đông. 100 ha khoai tây cấp xác nhận, cây sinh trưởng tốt, không sâu bệnh, năng suất đạt 17,5 tấn/ha.

Có thể khẳng định đây là dự án mang lại hiệu quả kinh tế cao. Qua đánh giá, phân tích mô hình sản xuất khoai tây giống siêu nguyên chủng 3 ha trong 3 năm cho lãi thuần 111,105 triệu đồng; mô hình sản xuất giống cấp nguyên chủng 30 ha cho lãi thuần 965,25 triệu đồng; mô hình sản xuất khoai tây xác nhận 100 ha là 2.527,5 triệu đồng và mô hình bảo quản giống bằng kho lạnh 126 triệu đồng. Tổng lãi các mô hình của dự án trong 3 năm là 3.729,855 triệu đồng, tương đương 1.243 triệu đồng/năm.

Bên cạnh đó, dự án đã tạo ra được nguồn giống khoai tây chất lượng cao tại chỗ phục vụ kịp thời cho sản xuất. Giúp người dân yên tâm, ổn định về nguồn giống tạo điều kiện mở rộng phát triển sản xuất; Tạo được một giống cây trồng nông nghiệp có năng suất cao, chất lượng tốt để thực hiện việc chuyển dịch cơ cấu cây trồng thích hợp cho vụ Đông ở Lào Cai thành sản phẩm hàng hóa, góp phần tăng tổng giá trị sản xuất nông nghiệp, ổn định đời sống nhân dân, ổn định an ninh xã hội ở nông thôn, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội chung của tỉnh./.